de Wereldhandelsorganisatie (WTO) streeft naar een op regels gebaseerd internationaal handelssysteem. Ondanks de impasse in de handelsbesprekingen wordt gezocht naar manieren om de WTO-regels te moderniseren en nieuwe mondiale uitdagingen aan te pakken. Krachtens het Verdrag van Lissabon neemt het Parlement samen met de Raad wetgeving aan en speelt het een belangrijke rol bij het toezicht op het internationale handelsbeleid.

in de eerste decennia van de 20ste eeuw hebben handelsvraagstukken landen ertoe aangezet steeds complexere interacties aan te gaan, waardoor de behoefte ontstond aan een platform om handelsbetrekkingen te vergemakkelijken en te reguleren. De daaruit voortvloeiende Algemene Overeenkomst inzake Tarieven en handel (GATT) uit 1947 vormde niet alleen een rondetafeloverlegforum, dat een multilaterale benadering van de handel creëerde, maar ook een systeem van internationaal erkende handelsregels. Het onderliggende idee was om een gelijk speelveld voor alle leden te creëren door de “aanzienlijke verlaging van tarieven en andere handelsbelemmeringen en de afschaffing van discriminerende behandeling in de internationale handel”. naarmate de internationale handel verder ging dan de uitwisseling van materiële goederen en ook diensten en ideeën omvatte, werd de GATT omgevormd en geïnstitutionaliseerd tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Het is in 1995 opgericht naar aanleiding van de handelsbesprekingen in het kader van de Uruguay-Ronde en het omvat eerdere handelsovereenkomsten, zoals de GATT zelf, de Overeenkomst inzake de landbouw en de Overeenkomst inzake textiel en Kleding, alsmede andere algemene overeenkomsten. De belangrijkste nieuwe overeenkomsten waren de Algemene Overeenkomst inzake de handel in diensten (Gats) en de Overeenkomst inzake handelsgerelateerde aspecten van intellectuele-eigendomsrechten (TRIPS). In februari 2017 is de Handelsfaciliteringsovereenkomst – de eerste multilaterale overeenkomst die sinds de oprichting van de WTO is gesloten – in werking getreden. Voorts wordt onderzocht hoe nieuwe ontwikkelingen in de WTO tot stand kunnen worden gebracht, waardoor het systeem kan worden gemoderniseerd, bijvoorbeeld op het gebied van e-handel, bevordering van investeringen en industriële subsidies, teneinde het doeltreffender te maken en zich beter aan te passen aan een snel veranderende handelswereld.uit de statistieken blijkt een duidelijk verband tussen vrije en eerlijke handel en economische groei. De oprichting van de WTO was een belangrijke stap in de richting van een meer omvattend en dus dynamischer internationaal handelssysteem. De WTO zet zich in om de vrije handel te bevorderen, met name door ervoor te zorgen dat de landen in het kader van de handelsbesprekingen de vaart erin houden om handelsbelemmeringen weg te nemen. Momenteel zijn twee derde van de WTO-leden ontwikkelingslanden, waardoor overgangseconomieën en minst ontwikkelde landen (Mol ‘ s) gebruik kunnen maken van open handel om hun ontwikkelingsinspanningen te bevorderen.

het mechanisme voor de beslechting van handelsgeschillen

een van de belangrijkste resultaten van de WTO was de consolidatie van haar orgaan voor geschillenbeslechting, dat bevoegd is om uitspraak te doen over handelsgeschillen en zijn besluiten te handhaven. Dit mechanisme voor geschillenbeslechting werkt op basis van vooraf vastgestelde regels die WTO-leden, ongeacht hun politieke gewicht of economische invloed, in staat stellen klachten in te dienen over vermeende schendingen van WTO-regels en schadevergoeding te eisen. Dit mechanisme heeft geleid tot een vermindering van de unilaterale defensiemaatregelen, waartoe landen voorheen hun toevlucht namen en die vaak tot vergelding leidden door de betrokken landen, soms leidend tot volwaardige handelsoorlogen.tot nu toe heeft het WTO-systeem voor geschillenbeslechting ervoor gezorgd dat sterkere leden niet prevaleren boven zwakkere leden en heeft het duidelijke regels voor vergeldingsmaatregelen gegeven. De Beroepsinstantie is nu echter feitelijk ter ziele gegaan omdat haar leden het einde van hun mandaat hebben bereikt en er geen vacatures zijn vervuld. Om deze situatie te verhelpen, heeft de EU samen met 22 WTO-leden een initiatief genomen voor een alternatief mechanisme, de meerpartijentempo-regeling (mpia) genaamd, bestaande uit tien arbiters die in het kader van het MPIA beroep zullen aantekenen tegen de verslagen van het WTO-panel .sinds de oprichting van de WTO is de EU een van de grootste gebruikers van haar geschillenbeslechtingssysteem. De Unie was betrokken bij 187 geschillenbeslechtingszaken, 102 als klager en 85 als verweerder. In 200 andere gevallen heeft zij verzocht om de status van derde partij, waardoor WTO-leden toezicht kunnen houden op geschillen waarbij andere partijen betrokken zijn. De EU, die wordt vertegenwoordigd door de Europese Commissie, heeft ook vaak geprobeerd WTO-overeenkomsten te verbeteren en te verduidelijken door haar panels en haar beroepsinstantie om een uitspraak te vragen. het Europees Parlement volgt de ontwikkeling van geschillen waarbij de EU betrokken is op de voet. De Commissie internationale handel van het parlement presenteert haar standpunt over handelsgeschillen door middel van verslagen, openbare hoorzittingen en mondelinge vragen aan de Commissie en de Raad. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het Airbus-Boeing-geschil tussen de EU en de VS.

de Doha-ronde en daarna

sinds 2001 houden de WTO-leden zich bezig met een brede ronde van multilaterale handelsbesprekingen, bekend als de Doha-ronde, of de Doha-ontwikkelingsagenda (dda), waarvan het hoofddoel is om ontwikkeling centraal te stellen in het wereldhandelsstelsel. De Doha-besprekingen zijn erop gericht de ontwikkelingslanden een grotere rol te geven en hun vermogen te versterken om van de internationale handel te profiteren en hen te helpen de armoede te bestrijden.

de DDA was aanvankelijk gebaseerd op het beginsel van één enkele onderneming en is nog steeds open. Net als bij de vorige rondes streeft het ernaar de handel verder te liberaliseren.

de DDA is gebaseerd op drie pijlers:

1. markttoegang voor landbouwproducten (inclusief tarieven en subsidies), voor industriële goederen (ook aangeduid als “niet-agrarische markttoegang” of “NAMA”), en voor diensten;
2. regels, bijvoorbeeld inzake handelsbevordering en antidumping; en
3. ontwikkeling.de besprekingen zijn echter tot stilstand gekomen over belangrijke kwesties, voornamelijk in verband met de toegang tot de markt. De belangrijkste verschillen zijn tussen de standpunten van de grote opkomende landen en die van de geïndustrialiseerde landen of blokken over de manier waarop het internationale handelssysteem moet worden hervormd.

   de EU steunde de start van een brede en ambitieuze ronde. Zij zag het als de beste manier om economische groei en ontwikkeling voor alle deelnemers te realiseren en om de nodige compromissen mogelijk te maken. Ondanks de aanzienlijke inspanningen van een aantal deelnemers (met name de EU) lijkt de succesvolle afronding van de onderhandelingen als geheel echter niet binnen handbereik. om de impasse in de Doha-onderhandelingen te doorbreken en protectionisme tegen te gaan, hebben de WTO-leden zich gericht op het bereiken van resultaten op minder controversiële gebieden, die grotendeels de ontwikkelingsdoelstellingen zouden kunnen verwezenlijken. In December 2013 werd overeenstemming bereikt over het eerste multilaterale rechtsinstrument sinds de oprichting van de WTO 22 jaar geleden, de Overeenkomst inzake Handelsfacilitering. Twee jaar later, in December 2015, was er verdere tastbare vooruitgang met een overeenkomst over regels die handelsverstorende steun voor de uitvoer van landbouwproducten beperken-een gebied dat specifiek van belang is voor de minst ontwikkelde landen.

   hoewel minder verstrekkend dan de oorspronkelijke agenda van de Doha-ronde, bevestigen deze positieve ontwikkelingen, met name de inwerkingtreding van de Handelsfaciliteringsovereenkomst in februari 2017, de inzet voor het multilaterale handelssysteem. Zij effenen de weg voor een herziening van de WTO om nieuwe mondiale handelsuitdagingen aan te pakken en de multilaterale handelsregels aan te scherpen. Het Europees Parlement heeft de WTO-besprekingen op de voet gevolgd. Zij heeft verschillende verslagen aangenomen waarin de stand van de besprekingen wordt beoordeeld.de parlementaire conferentie over de WTO, die gezamenlijk wordt georganiseerd door het Europees Parlement en de Interparlementaire Unie, biedt regelmatig een gelegenheid voor constructieve deelname (zie hieronder voor meer informatie over deze conferentie). Het Parlement heeft herhaaldelijk aangedrongen op hervatting van de onderhandelingen en daarbij gewezen op het belang van de Doha-ronde voor de wereldhandel en de economische ontwikkeling. het Parlement is ook nauw betrokken geweest bij de onderhandelingen over beperktere overeenkomsten. Zij heeft in December 2015 en December 2017 een delegatie naar Nairobi en Buenos Aires gestuurd om de ministeriële vergaderingen van de WTO bij te wonen. Het parlement blijft de ontwikkelingen in de WTO volgen, met name met het oog op de volgende ministeriële bijeenkomst van de WTO – de volgende zal in juni 2021 plaatsvinden.

   de EU en de WTO

   tot dusver heeft de EU sinds de Tweede Wereldoorlog een centrale rol gespeeld bij de ontwikkeling van het internationale handelsstelsel. momenteel onderzoekt de EU de mogelijkheid om de WTO te moderniseren.net als de GATT (en later de WTO) was de EU oorspronkelijk bedoeld om douanebarrières weg te nemen en de handel tussen haar lidstaten te bevorderen. De interne markt van de EU is gedeeltelijk geïnspireerd door de beginselen en praktijken van de GATT. De Unie is altijd een van de belangrijkste pleitbezorgers geweest van een doeltreffende, op de rechtsstaat gebaseerde internationale handel. Een dergelijk systeem helpt ervoor te zorgen dat zijn bedrijven eerlijke markttoegang in het buitenland hebben en ondersteunt zo de economische groei, zowel in eigen land als in derde landen, met name in minder ontwikkelde landen.de gemeenschappelijke handelspolitiek van de EU is een van de gebieden waarop de Unie als zodanig volledig en exclusief bevoegd is. Met andere woorden, de EU functioneert als één enkele speler binnen de WTO en wordt vertegenwoordigd door de Commissie in plaats van door de lidstaten. De Commissie onderhandelt namens alle 28 lidstaten over handelsovereenkomsten en verdedigt de belangen van de EU bij het orgaan voor geschillenbeslechting van de WTO. De Commissie raadpleegt en brengt regelmatig verslag uit aan de Raad en het Europees Parlement over de inhoud en de strategie van de multilaterale besprekingen. Krachtens het Verdrag van Lissabon zijn de Raad en het Parlement medewetgevers met gelijke zeggenschap over internationale handelsaangelegenheden.via de WTO heeft de EU ook getracht een multilateraal kader voor handelsbesprekingen te bevorderen, dat bedoeld is als aanvulling op bilaterale onderhandelingen. De impasse in de Doha-ronde en het feit dat andere handelspartners zich tot bilaterale overeenkomsten hebben gewend, hebben de EU echter gedwongen haar oude strategie gedeeltelijk te heroverwegen en terug te keren naar regionale en bilaterale onderhandelingen.de huidige impasses bij de WTO zijn ook een teken dat het internationale handelssysteem de afgelopen twintig jaar drastisch is veranderd. Het systeem is geëvolueerd, waarbij nieuwe actoren – voornamelijk overgangslanden en ontwikkelingslanden-een centrale rol spelen. De liberalisering van het internationale handelssysteem heeft een aantal ontwikkelingslanden ten goede gekomen, die een ongekende fase van duurzame economische groei hebben doorgemaakt. De EU is zich terdege bewust van deze nieuwe dynamiek. Zij heeft gewezen op de noodzaak om verder te gaan dan de onderhandelingsaanpak van de afgelopen jaren en innovatieve benaderingen te proberen om het toenemende belang van regelgevingskwesties aan te pakken in vergelijking met tarieven. de parlementaire conferentie over de WTO de parlementaire conferentie over de WTO wordt gezamenlijk georganiseerd door het Europees Parlement en de Interparlementaire Unie (GPE) en heeft tot doel de democratie op internationaal niveau te versterken door de multilaterale commerciële samenwerking een parlementaire dimensie te geven. de eerste formele bijeenkomst van parlementsleden in het kader van de WTO dateert van de Ministeriële Conferentie van de WTO van december 1999 in Seattle. In 2001 kwamen het Europees Parlement en de GPE overeen hun inspanningen te bundelen en een parlementaire vergadering tijdens de WTO-conferentie in Doha te sponsoren. Deze bijeenkomst heeft de basis gelegd voor wat inmiddels de parlementaire conferentie over de WTO is geworden.deze conferentie biedt een forum waar parlementsleden uit de hele wereld meningen, informatie en ervaringen uitwisselen over internationale handelskwesties. De deelnemers volgen de WTO-activiteiten; bevorderen de doeltreffendheid en billijkheid van de WTO; pleiten voor transparantie in de WTO-procedures; streven naar verbetering van de dialoog tussen regeringen, parlementen en het maatschappelijk middenveld; beïnvloeden van de richting van de besprekingen binnen de WTO; en de capaciteit van de nationale parlementen op het gebied van de internationale handel op te bouwen.de parlementaire conferentie over de WTO komt bijeen tijdens de ministeriële conferenties van de WTO. De laatste bijeenkomst vond plaats in Genève, op 6 en 7 December 2018.

   GATT-overeenkomst (1947), inleidende alinea.
   cijfers per 30 September 2020:
   https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/dispu_by_country_e.htm
   Het “single undertaking” – beginsel betekent in wezen dat “niets wordt overeengekomen totdat alles is overeengekomen”.

   persbericht over de alomvattende aanpak van de Europese Commissie voor de modernisering van de WTO.

   Wolfgang Igler